In de komende twee jaar draagt de 64-jarige haar positie als CEO van PB Swiss Tools over aan een ander. In het interview met de «Unter-Emmentaler» laat Eva Jaisli doorschemeren hoe de opvolging van de succesvolle producent van gereedschappen en medische instrumenten geregeld zal worden. Verder verraadt de Burgdorfse hoe het haar gelukt is, succesvol carrière te maken en tegelijkertijd ook vier kinderen op te voeden.
Patrick Jordi in gesprek met Eva Jaisli, Managing Director van PB Swiss Tools met vestigingsplaats Wasen in het Emmental
Mevrouw Jaisli, bij ons eerste telefonische contact stond ik werkelijk perplex.
Meent u dat nou? (gniffelend) Hoezo dat?
Omdat ik u gelijk hoogstpersoonlijk aan de telefoon kreeg en dat bij de allereerste poging. Het komt tegenwoordig slechts zelden voor, dat men de Managing Director van een middelgrote onderneming zo eenvoudig en rechtstreeks aan de telefoon krijgt.
Dat kan zijn. Ik zou echter niet weten waarom u een omweg zou moeten maken als u toch sowieso direct met mij wilt spreken. Voor mij is het belangrijk dat ik de dingen zelf aanpakken en afhandelen kan. Wie een verzoek heeft moet daarmee direct naar mij toe kunnen komen. Onder andere ook daarom is er binnen ons bedrijf geen assistent voor mij aangesteld. Vanzelfsprekend is het niet zo, dat ik de klok rond bereikbaar zou zijn. Dat natuurlijk niet. Maar ik vind het belangrijk dat ik er zijn kan voor mensen die iets van mij nodig hebben of iets met mij willen bespreken.
«Wie een verzoek heeft, moet daarmee direct naar mij toe kunnen komen.»
Dit credo geldt ook in uw privéleven: Ondanks uw succesvolle beroepscarrière en ondanks uw betrekking als leider van een onderneming was u er ook altijd voor uw intussen volwassen kinderen - drie dochters en een zoon. Hoe is het u gelukt om te gaan met de spagaat tussen carrière en familieleven?
Mijn echtgenoot en ik hadden het gedurende vele jaren zo verdeeld, dat ieder van ons een dag per werkweek thuis bij de kinderen bleef. Dat was onze deeltijd oplossing. Voor ons allebei was het vanaf het begin duidelijk, dat we als ouder zowel binnen de familie, als ook bij de zorg voor het inkomen medeverantwoordelijk wilden zijn. Belangrijk waren ook goede afspraken en een duidelijke taakverdeling. Bovendien hadden we het geluk privé een derde persoon te werk te kunnen stellen, die ons bij de huishouding en de opvang van de kinderen ondersteuning kon bieden.
U of uw man hadden in plaats daarvan ook geheel voor de «familie» of geheel voor de «carrière» kunnen kiezen. Waarom moest het allebei zijn?
Voor wat mij betreft: Voor mij was al vroeg duidelijk dat beide mogelijk is. Mijn eigen familie en de manier waarop ik opgegroeid ben, hebben mij geleerd, dat gezin en werk goed te combineren zijn, als de randvoorwaarden kloppen. Mijn ouders waren in Langenthal werkzaam in hun MKB-onderneming op het gebied van interieurbouw en houthandel. Ook zij hadden het toen erg druk met gezin en werk, maar in de interactie functioneerde alles goed. Zij waren er voor de kinderen. We hadden aldus aan de ene kant een compleet gezinsleven en aan de andere kant een goed functionerend familiebedrijf. Deze ervaringen hebben mij gevormd.
Later vertrok u uit Langenthal. Hebt u nog connecties met Oberaargau?
Ik bezoek regelmatig mijn moeder, die nog steeds in Langenthal woont. Verder heb ik daar nog enkele vrienden. Langenthal is voor mij een beetje - net als Burgdorf overigens - een poort tot het Emmental. Vandaar dat ik de regio Oberaargau in de meest ruime zin van het woord nog steeds tot mijn thuisland reken, alhoewel mijn man en ik nu in Burgdorf wonen; en ik vandaag de dag als CEO van PB Swiss Tools intussen natuurlijk zeer sterk met Wasen, Grünen en het «echte» Emmental verbonden ben.
Als je het begin van uw loopbaan bekijkt, zou je er in eerste instantie niet aan gedacht hebben, dat u later eens de leiding van een MKB-onderneming met 200 medewerkers op u zou nemen.
Inderdaad. Ik volgde de droom uit mijn jeugd en werd allereerst lerares. Maar al gedurende de opleiding merkte ik, dat dit als beroep niet mijn eindstation zou zijn.
Hoe verliep het verder voor u?
Eerst werkte ik als lerares. Ik moest geld verdienen om daarmee onder andere een studie te kunnen betalen. Aldus studeerde ik achtereenvolgens maatschappelijk werk/sociale wetenschappen in Bern, alsook organisatiepsychologie aan de universiteit in Boston. Ik woonde aldus enige tijd zelfs in de USA. Deze ervaringen hebben mij tenslotte naar andere vakgebieden geleid, meer in de richting van economie en ondernemerschap. Ik was in die tijd projectleider bij het Economisch Bureau van de stad Bern en later docent en lid van de schoolleiding van de Berner Hogescholen.
Het ene leidt dikwijls tot het andere …
Zo zou je het kunnen noemen. Mijn stokpaard als hogeschooldocent was het managementonderwijs. Vanaf daar was het dan inderdaad geen al te grote sprong meer naar de top van een onderneming in de particuliere sector. Geholpen op deze weg heeft ook zeker mijn postdoctorale studie bedrijfseconomie en organisatieontwikkeling, die ik halverwege de 90er-jaren doorlopen had en later met een Executive MBA opleiding completeerde. Korte tijd later, in 1996, trad ik toe tot de bedrijfsleiding van PB Swiss Tools. 27 jaar later ben ik blij, nog steeds voor onze door de eigenaren geleide firma werkzaam te zijn - ongelooflijk hoe snel de tijd is vergaan!
U bent nu 64 jaar oud. Men zegt, dat u het op operationeel gebied kalmer aan zal gaan doen. Draagt u uw CEO-post dan ook binnenkort over?
Dat klopt, mijn tijd als bedrijfsleider zal aflopen. Concreet betekent dit, dat ik mijn functie als CEO van PB Swiss Tools in de komende twee jaar zal overdragen. Daarna zullen mijn man, die momenteel ook lid van de directie is, en ik de firma ook in de toekomst ter beschikking staan, echter niet meer op operationeel niveau, maar in de raad van bestuur op strategisch niveau.
«Concreet betekent dit, dat ik mijn functie als CEO van PB Swiss Tools in de komende twee jaar zal overdragen.»
En wie neemt dan het dagelijks bestuur over? Staat dat al vast?
Belangrijk is, dat de onderneming zich ook in de toekomst succesvol doorontwikkelen kan. In die zin willen we vasthouden aan onze beproefde eigenaar strategie, wat inhoudt, dat de operationele leiding, zoals ook nu, binnen de familie blijft. Met onze kinderen is afgesproken, dat de onderneming zich met hun ondersteuning doorontwikkelt. De samenstelling van de toekomstige bedrijfsleiding zijn we aan het uitwerken.
Opmerkelijk is, dat PB Swiss Tools nog steeds vasthoudt aan de productiefaciliteiten in Wasen en Grünen. Met het oog op stijgende energiekosten, algemene inflatie, tekort aan vakmensen, globalisering enzovoort, zou het toch veel goedkoper zijn om in het buitenland te gaan produceren? Hoe lang kunt u het zich nog permitteren in Zwitserland respectievelijk in het Emmental uw gereedschappen te vervaardigen?
Heel eenvoudig: Zolang we in staat zijn om te concurreren. En ja, misschien zou het goedkoper zijn om in het buitenland te produceren. Maar de beide locaties hier in het Emmental bieden zeer veel voordelen. De belangrijkste: Onze bestaande medewerkers en hun knowhow. De enorme kennis en de grote loyaliteit van onze medewerkers zouden op een nieuwe locatie eerst opgebouwd moeten worden, wat vanwege het tekort aan vakmensen ook in het buitenland een riskante aangelegenheid zou zijn. Hier weten we, dat beide reeds aanwezig zijn en goed functioneren. Beschikbaar en gevestigd in Zwitserland zijn ook de research en ontwikkeling, wat voor het uitwerken van innovatieve aanbiedingen zeer waardevol is.
Kunt u eigenlijk nog wel voldoende kundige mensen vinden, die hun werk goed kunnen doen? Iedereen praat over het tekort aan vakmensen …
… en is ook bij ons een item. En een grote zorg. Maar: De succesvolle ontwikkeling van onze firma alsook het solide imago van PB Swiss Tools dragen eraan bij, nog steeds goed opgeleide medewerkers te kunnen vinden. Juist bij de jongere generatie hebben we nog steeds goede kansen om geïnteresseerde leerlingen en medewerkers aan te trekken. We bieden inmiddels zeven verschillende leerberoepen aan.
Niet alleen met het aantal leerberoepen is uw onderneming gegroeid, maar ook in het algemeen met het aantal medewerkers: U telt vandaag de dag circa 200 werknemers - tegenover ongeveer 150 in het jaar 2014. Hoe laat zich deze groei verklaren?
Door groei van de markt, omzetstijging en de behoefte aan deskundigen. De vraag naar onze kwaliteitsgereedschappen en medische instrumenten stijgt gelukkig sterk. Een derde van onze omzet behalen we in Zwitserland, waar we een hoge marktpenetratie hebben. Marktaandelen vergroten we vooral op de Europese markt. In de Aziatische en Amerikaanse ruimtes zijn we bezig met het ontsluiten van nieuwe landen. Het potentieel van de online-verkoop van onze producten is wereldwijd groot. De Europese en overzeese exportmarkten maken momenteel twee derde van onze omzet uit.
Overigens: Maakt u omzet- en winstcijfers bekend?
Nee, als een door de eigenaren geleid familiebedrijf publiceren we geen kerncijfers betreffend omzet en winst. Wat de pandemiejaren aangaat, kan ik echter wel zeggen, dat we in 2020 een afname van de omzet noteren moesten, omdat de toestand dusdanig instabiel was door de lockdowns in het buitenland alsook door tijdelijke sluitingen van winkels en andere verkoopgelegenheden in Zwitserland. Maar al in 2021 kwam het herstel en nam de omzet weer sterk toe. Ook 2022 was een succesvol boekjaar.
Is het met een personeelsbestand van 200 personen eigenlijk nog mogelijk, dat u als CEO alle namen en achtergronden van de medewerkers kent?
Ik ben ervan overtuigd, dat het bij 200 personen nog steeds te doen is om persoonlijk contact te onderhouden. Communicatie op ooghoogte is voor mij persoonlijk erg belangrijk. Ik neem daarom graag de tijd voor rondgangen door de firma of voor persoonlijke gesprekken. Op die manier kan ik vragen beantwoorden en feedback verkrijgen. Ik geef echter toe, dat het bij 200 personen steeds moeilijker wordt, het wel en wee van alle medewerkers te kennen. Men moet elkaar eerst kunnen leren kennen. Dat heeft wat meer tijd nodig - vooral wanneer binnen korte tijd diverse nieuwe medewerkers in dienst treden.
Dat klinkt bijna, alsof u gedurende de pandemie en ook de laatste tijd veel personeelswisselingen hebt gehad?
We hadden in de genoemde periode een laag verloop. Onder de uitgetreden medewerkers waren ook enige personen, die hun pensioengerechtigde leeftijd bereikt hadden. Andere uitgetreden personen hadden zich gedurende Corona de legitieme vraag gesteld, of ze nog op de juiste plaats in de juiste betrekking werkzaam waren - een ontwikkeling die men in het algemeen op de arbeidsmarkt constateren kon. Bij ons bleef het verloop alzo beperkt, we hebben nog steeds veel langjarige en trouwe medewerkers.
Deze pendelen ondertussen vermoedelijk uit heel Zwitserland naar Grünen en Wasen - nogmaals: Trefwoord «personeelstekort». Men haalt het personeel aldus van verder weg.
Nee, dat is het nu juist: Rond 95 procent van onze personeelsleden woont nog steeds in de regio, op een afstand van niet meer dan 15 tot 20 km van de fabriek. We kunnen onze vakmensen in de naaste omgeving rekruteren. Maar uiteraard hebben we ook enige medewerkers die wat verder weg wonen. Maar vandaag de dag zijn er ook oplossingen als thuiswerken en deeltijdwerk, die we bewust stimuleren. Zo kunnen we deze personen naar wens aantrekkelijke en ontlastende mogelijkheden bieden bij de betrekking.
«De hoge eisen die ik aan mijzelf stel, pas ik toe in het dagelijkse ondernemerschap.»
PB Swiss Tools viert in 2023 het 145-jarig jubileum. Men zou zich kunnen afvragen of dit wel een «gepast» jubileum is. Waarom viert u juist dit getal?
Alles begon in 1878 met een eenvoudige dorpssmederij in Wasen. In 145 jaar hebben we ons tot een wereldwijde markt- en kwaliteitsleider op het gebied van handgereedschap en medische instrumenten ontwikkeld. In het jubileumjaar pauzeren we even, om met onze medewerkers, leveranciers, klanten enzovoort op het bewogen en succesvolle verleden terug te kijken. Tegelijkertijd kijken we naar de toekomst en buigen ons over innovatieve oplossingen voor het uitbreiden van ons aanbod en technologieën. Verandering en continuïteit zullen ook in de toekomst de familiegeschiedenis kenmerken. De duurzame ontwikkeling zal ook in de vijfde generatie een strategisch speerpunt blijven.
U gebruikt het jubileumjaar dus niet alleen om het te vieren, maar ook als communicatiekanaal. Wat moet PB Swiss Tools aldus onder een breed publiek onder de aandacht brengen?
Onze succesvolle bedrijfsactiviteit is niet in de laatste plaats sterk afhankelijk van politieke en economische randvoorwaarden. Er zijn altijd weer thema's die direct invloed op ons hebben. Zoals het onlangs gehouden referendum over de verkeersinfrastructuur in het Emmental en Oberaargau. Maar ook, als op nationaal niveau over vrijhandelsakkoorden beraadslaagd en besloten wordt, hebben wij als export georiënteerde onderneming natuurlijk een groot belang bij de uitslag van de stemming, omdat we er belang bij hebben, dat er zo min mogelijk exportbeperkingen bestaan. Ook in het jubileumjaar willen we punctueel en doelgericht deelnemen aan de discussie, die op motiverende wijze invloed kan uitoefenen op politici en wetgevers.
Een relatief subtiele aanpak, om zich als onderneming over actuele politieke thema's te uiten, dat moet men u meegeven. Maar waarom oefent u niet veel directer invloed uit, door bijvoorbeeld zelf in de politiek te gaan?
Welnu, hieromtrent ben ik in het verleden al vaker benaderd. Men had me graag ergens in een politieke functie gezien. Ik heb daar echter steeds van afgezien, vooral vanwege tijdgebrek, aangezien ik als moeder van vier kinderen en mijn werk buitenshuis daar gewoon geen tijd voor zou hebben kunnen vinden. Ook vandaag de dag ben ik geen lid van een partij. Daarentegen zit ik wel in besturen van diverse economische samenwerkingsverbanden en van daaruit kunnen we parlementariërs er zeer effectief op attent maken waar de schoen wringt bij bijvoorbeeld de industriële productiebedrijven. Bovendien heb ik ook als CEO van PB Swiss Tools naar de buitenwereld een stem en wordt gehoord.
De boulevardpers schreef eens, dat u een soms een echt lastig persoon zou zijn. Klopt dat?
Ik zou persoonlijk wellicht eerder van «veeleisend» dan van «lastig» spreken. Het klopt wel, dat ik van teams en afzonderlijke medewerkers zeer goede prestaties verwacht en accurate medewerking verlang. De hoge eisen die ik aan mijzelf stel, pas ik toe in het dagelijkse ondernemerschap. Dat kan voor sommigen lastig zijn. Ik durf echter te zeggen, dat ik ook een verstandig mens ben. Dat wil zeggen, dat ik goed kan inschatten waar de prestatiegrenzen van afzonderlijke personen of zelfs van hele teams liggen.
«De hoge eisen die ik aan mijzelf stel, pas ik toe in het dagelijkse ondernemerschap.»
Bent u perfectionistisch ingesteld?
Ik zou zeggen dat ik zorgvuldigheid nastreef (gniffelt).
Perfectionistisch of niet - men mag vaststellen dat u een hoog arbeidsethos aan de dag legt, tenslotte bent u ook nog meervoudig gekozen vertegenwoordiger en zet u zich als zodanig in voor diverse samenwerkingsverbanden en organisaties. Hoe zorgt u ervoor, dat u niet plotseling opbrandt?
Compensatie is een belangrijk onderwerp. Op dit gebied heb ik het geluk, dat ik me zeer graag fysiek beweeg. Het liefste buiten in de natuur. Ik jog graag, fiets, roei of ga wandelen. Uit al deze activiteiten put ik veel energie. Het meeste doe ik in het weekend, maar joggen kan bijna altijd - ook vroeg in de morgen of laat in de avond. Daarbij nog een luisterboek op de oren en mijn herstel is perfect.
Onlangs werd bekendgemaakt, dat u nieuw het voorzitterschap van de liefdadigheidsorganisatie «Schweizer Berghilfe» op u neemt. U zit daar sinds 2017 in de raad van bestuur, voor het laatst als vicevoorzitter. Waarom is dit engagement belangrijk voor u?
Als CEO van PB Swiss Tools heb ik al sinds decennia steeds weer met de uitdagingen te maken, die het leven en werken in de bergen met zich meebrengen. Onze vestigingsplaats ligt weliswaar kort onder de bergzone, maar de meesten van onze medewerkers stammen zoals gezegd uit de regio en pendelen uit voor een deel zeer afgelegen «uithoeken» van het Emmental naar de fabriek. Ik weet aldus wat het betekent in bergachtige gebieden te leven en te werken. Het is belangrijk dat we in Zwitserland over dynamische berggebieden beschikken. Alleen zo hebben de mensen die in deze regio's thuis zijn, ook voldoende bestaan zekere mogelijkheden om hun leven vorm te geven en dit gedurende vele generaties lang.
145 jaar geleden in het Emmental opgericht
PB Swiss Tools is een Zwitserse fabrikant van precieze kwaliteitsgereedschappen en medische instrumenten, gevestigd in Wasen in het Emmental, met een extra productielocatie in Grünen bij Sumiswald. De onderneming kent een lange traditie, die tot het jaar 1878 teruggaat en heeft zich in de fabricage van gereedschappen voor professioneel gebruik in de industrie, voor ambachtelijk werk en privégebruik gespecialiseerd. Al meer dan een decennium behoren ook medische schroefinstrumenten tot het programma. Volgens eigen opgave vervaardigt de onderneming jaarlijks 13 miljoen gereedschappen en instrumenten. Aangeboden wordt een scala van circa 3000 verschillende producten.
In 1996 trad Eva Jaisli toe tot de bedrijfsleiding van de onderneming. In de komende twee jaar wil de 64-jarige haar CEO-post nu toch aan een jonger persoon overdragen (zie interview). Vandaag de dag leidt Eva Jaisli de onderneming samen met haar man Max Baumann alsook hun zoon Marco Baumann. Aldus wordt de onderneming al mede door de 5e generatie mede geleid.
Als CEO legt Jaisli al vele jaren de nadruk op de sociale verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven. Naast de integratie van mensen met een beperking, van vluchtelingen en de opleiding van leerlingen, zet Eva Jaisli zich ook in voor het enthousiast maken van vrouwen voor technische beroepen. Volgens opgave van de onderneming zijn bij de hele productie en op alle niveaus voor 30 procent vrouwen werkzaam – en dat, terwijl werktuigtechniek nog steeds een duidelijk mannendomein is.
PB Swiss Tools produceert uitsluitend in Zwitserland, om zo arbeids- en opleidingsplaatsen in de regio Emmental te creëren en te behouden. De eerste schroevendraaier werd in 1940 geproduceerd. In 1982 integreerde PB Swiss Tools als vierde Zwitserse onderneming industrierobots in de productie. In het kanton Bern was men daarmee overigens het eerste industriële bedrijf dat met robots werkte. Eind 80’er jaren werden warmtepompen in plaats van olie verwarmingsketels in de fabrieken geïnstalleerd. In 2011 werd het gereedschapsassortiment uitgebreid met medische instrumenten.
PB Swiss Tools doet het nodige op het gebied van duurzaamheid: Aan de ene kant zijn de producten van de Emmentaler onderneming zo duurzaam, dat ze bijna onverwoestbaar zijn, want het meest duurzaam is gereedschap dat slechts eenmaal vervaardigd en gekocht hoeft te worden. Aan de andere kant kon bij de productie vooruitgang geboekt worden: Wekelijks wordt meer dan 80.000 liter water bespaard. Dit dankzij het in 2012 in gebruik genomen waterkringloopsysteem. Vanaf 2015 kan daar bovenop jaarlijks 50.000 liter olie bespaard worden, door het geheel stoppen met het gebruik van fossiele brandstoffen. Circa 50 procent van de plasticverpakkingen kon door hoogwaardig karton vervangen worden. De onderneming heeft zich er tevens vrijwillig toe verplicht actief CO2-emmissies te verminderen en de energie-efficiëntie te verbeteren. Een solar installatie op het dak van een van de fabrieken staat gepland. Patrick Jordi
Over de persoon:
Eva Jaisli
Geboren: 4 juli 1958
Opgegroeid/woonachtig: In Langenthal, vandaag de dag woonachtig in Burgdorf
Familie: Getrouwd met Max Baumann, moeder van vier volwassen kinderen, tweevoudig grootmoeder.
Beroep: Momenteel CEO van PB Swiss Tools, fabrikant van gereedschappen en medische instrumenten. Oorspronkelijk behaalde Eva Jaisli haar lerarenlicentie (1981); voordat ze zich veelzijdig verder ontwikkelde, gaf ze les tijdens haar verdere studie.
Hobby’s: Sport, tuinieren, handwerken, koken – alles wat je met je handen kunt maken.
Levensmotto: Opmerkzaam en nieuwsgierig zijn.
Quelle: Eva Jaisli: «Meine Zeit als Geschäftsführerin wird enden» - Der Unter-Emmentaler